Żołnierz, wódz i strateg. 23 kwietnia będzie wielki dzień polskiego rycerza – Hetmana Polnego Koronnego Stefana Czarnieckiego

Rodowa miejscowość Czarnieckiego to obecnie średniej wielkości wieś położona w gminie Włoszczowa na zachodnim krańcu województwa świętokrzyskiego

W Czarncy wszędzie można napotkać na ślady po Hetmanie. O spuściznę dba powołane w 1992 r. Towarzystwo Pamięci Hetmana Stefana Czarneckiego.  23 kwietnia organizacją będzie świętowała jubileusz 30.lecia działalności. 8 maja 2019 roku w wieku 76 lat odszedł Zygmunt Fatyga, społecznik, regionalista, długoletni prezes i założyciel Towarzystwa Pamięci Hetmana Stefana Czarnieckiego w Czarncy.

Kaplica

Szczególne miejsce zajmuje XIX-wieczna kaplica z obrazem Matki Bożej z Dzieciątkiem w stylu bizantyjskim. Obraz pochodzi z ołtarza polowego Czarnieckiego. Ten wizerunek towarzyszył mu przy każdej bitwie. W gablotach m. in.: złoty kielich, – wotum hetmana dla kościoła po bitwie pod Smoleńskiem, unikatowy portret na desce – niesiony w czasie ponownego pogrzebu Czarnieckiego z 1937 r. (wtedy to przeniesiono prochy Czarnieckiego z krypty w podziemiach do kościoła i umieszczono w nowym sarkofagu), zabytkowe zbiory monet, figura Chrystusa Zmartwychwstałego z XIV w. i relikwiarze, kapa z czapraka konia Karola X Gustawa zdobyta przez hetmana, oraz portret wodza i wiele innych. Kaplica odgrodzona jest od nawy mosiężną kratą  z hasłem Czarnieckiego: Bóg, Wiara, Ojczyzna. 

Z prezbiterium do zakrystii prowadzą metalowe drzwi, które pochodzą z zamku Czarnieckiego. W prezbiterium znajduje się sarkofag z płaskorzeźbą Czarnieckiego na koniu, który powstał w 1937 r. pod patronatem Marszałka Piłsudskiego. Tutaj spoczęły doczesne szczątki wodza. W 2007 r. sarkofag odnowiono i poświęcono. Obok kościoła znajduje się dzwonnica z XVIII w. z  trzema dzwonami, jeden z nich hetman przywiózł z Rosji.

Centrum Edukacji i Kultury

24 października 2014 roku w Czarncy, rodowej miejscowości hetmana otwarto Centrum Edukacji i Kultury im. Stefana Czarnieckiego. Znalazły się w nim liczne pamiątki i dokumenty dotyczące tego żyjącego w XVII w. słynnego polskiego dowódcy.

Centrum Edukacyjno-Kulturalne zlokalizowane zostało w murach przedwojennego budynku Szkoły Podstawowej w Czarncy, gdzie dotąd mieściła się niewielka Izba Pamięci im. Czarnieckiego. W przestronnym, zajmującym całą kondygnację centrum zebrano liczne eksponaty nawiązujące do epoki, w której żył Czarniecki, a także zbiory pamiątek po uroczystościach państwowych, jakie odbywały się w Czarncy z udziałem najwyższych władz, m.in. w latach 30. XX w. W ostatnich latach gmina wykonała remonty w szkolnej części budynku, w tym termomodernizację.

Historia tej szkoły sięga r. 1935, kiedy to postanowiono by usypać w Czarncy Kopiec Czarnieckiego. Powstał w tym celu Ogólnopolski Komitet Czynu Polskiego, który po propozycji starosty włoszczowskiego zamienił ideę usypania kopca na wybudowanie solidnej szkoły – przypominającej swym kształtem właśnie kopiec. Jej fundamenty stanęły już w r. 1937, a kamień węgielny wmurował gen. Edward Rydz Śmigły. Do wybuchu wojny postawiono mury i stropy, które wykorzystali Niemcy jako magazyn zboża. Po wojnie dokończono budowy i od 1950 r. Czarnca ma więc historyczną szkołę im. Stefana Czarnieckiego – autora słynnego powiedzenia: „Jam nie z soli ani z roli, ale z tego co mnie boli”.

Eksponaty zbierane były przez dziesięciolecia przez szkołę oraz Towarzystwo Pamięci im. Stefana Czarnieckiego. Część z nich podarował ród Czarnieckich, wojskowi oraz osoby, które przyjeżdżały do Czarncy. W 20.lecie istnienia Towarzystwa Pamięci Hetmana Stefana Czarnieckiego została odsłonięta tablica upamiętniająca tych, którzy Czarncę odwiedzali. Widnieją na niej nazwiska 10 nieżyjących osób  (ofiar katastrofy Smoleńskiej)na czele z wicepremierem Przemysławem Gosiewskim. Tablica zatytułowana jest "Jak Czarniecki wierni do końca Ojczyźnie. Połączył ich Hetman".

Najcenniejsze są najstarsze zbiory m.in. szat liturgicznych i starodruki z XVII wieku, a także dokumenty podpisane przez hetmana”.

Sporo miejsca poświęcono także na reprodukcje znanych obrazów przedstawiających wydarzenia z życia hetmana. W zbiorach znajdą się także manekiny przedstawiające postaci z epoki oraz repliki uzbrojenia. W centrum  powstała również multimedialna sala konferencyjna pozwalająca na prowadzenie lekcji czy sympozjów. Chodziło przede wszystkim na stworzeniu miejsca, w którym obecne i przyszłe pokolenia będą mogły poznać życiorys wybitnego Polaka, pochodzącego właśnie stąd, z Czarncy.

Przed szkołą stanął pomnik Hetmana dłuta profesora Mariana Koniecznego. Monument postawiono w 1999 r.

Kościół

Oprócz Centrum Edukacji i Kultury ważnym miejscem związanym z osobą Czarnieckiego jest ufundowany przez niego kościół parafialny pw. św. Floriana, w którym znajduje się sarkofag ze szczątkami hetmana. W świątyni, zanim powstało centrum, został zdeponowany obraz polowy Matki Bożej z Dzieciątkiem malowany na desce, który zabierał ze sobą na wyprawy. W kościele przechowywane były również: ornat - szata kościelna wykonana ze zdobytej w czasie potopu szwedzkiego zdobionej kapy na konia króla szwedzkiego Karola X Gustawa, dwa krzyże srebrne, z czego jeden jest wotum poślubnym Zofii i Stefana Czarnieckich oraz XVII-wieczne naczynia liturgiczne. W lipcu 2015 roku zabytkowe krzyże i kielichy skradziono z kościoła świętego Floriana w Czarncy w powiecie włoszczowskim. Jeden z kielichów, które zabrał złodziej pochodzi z pierwszej połowy XVII wieku, był wotum ślubnym hetmana Stefana Czarnieckiego!

Warto wiedzieć, że niektóre ornaty z czasów Czarnieckiego zostały wypożyczone do nowo otwartego Centrum przez parafie oraz Muzeum Diecezjalne w Kielcach i są prezentowane w gablotach.

Wódz

Stefan Czarniecki urodził się w 1599 r. w Czarncy, w ówczesnym województwie sandomierskim. Był jednym z najwybitniejszych polskich dowódców wojskowych. Wsławił się działaniami w okresie potopu szwedzkiego - przeciw wojskom króla Szwecji Karola X Gustawa. Znany jest także z okresu wojny polsko-rosyjskiej w latach 50. i 60. XVII w.

Zmarł w 1665 roku w Sokołówce koło Brodów (dzisiejsza Ukraina). Został pochowany w kościele parafialnym w Czarncy.

Szwadron Toporzysko

Pamięć Hetmanie kultywuje również Szwadron Toporzysko. Dba tradycje Pułku i od wielu lat współpracuje z naszym Towarzystwem Pamięci imienia Hetmana Stefana Czarnieckiego organizując wydarzenia i uroczystości o charakterze patriotycznym. Pułk 3 Strzelców Konnych imienia Hetmana Stefana Czarnieckiego, był formacją, która weszła w skład Samodzielnej Grupy Operacyjnej „Polesie”. 6 października 1939 roku z udziałem tego oddziału w Kalinowym Dole rozegrał się ostatni epizod walk kampanii jesiennej 1939 roku. 

Szwadron Toporzysko w barwach Pułku 3 Strzelców Konnych imienia Hetmana Polnego Koronnego Stefana Czarnieckiego powstał w 2005 roku jako kontynuacja 15 Krakowskiej Konnej Drużyny Harcerskiej, a następnie 1 Toporzyskiej Konnej Drużyny Harcerskiej w barwach Pułku 3 Strzelców Konnych, działającej od 1991 roku. Szwadron jest jedną z sekcji Klubu Sportowego „BÓR” Toporzysko. W 2010 roku członkowie Szwadronu powołali Stowarzyszenie Kawaleria. Barwy pułkowe zostały oficjalnie nadane 15 Krakowskiej Konnej Drużynie Harcerskiej przez Koło Pułkowe Pułku 3 Strzelców Konnych w dniu Święta Pułkowego 27 kwietnia 1992 roku. Aktu nadania barw dokonał ówczesny dowódca Koła, pułkownik doktor Bronisław Lubieniecki.

Arboretum

Z inicjatywy inżyniera Marian Chudzińskiego na terenie parku leżącego niegdyś obok dworu Czarnieckich założono specjalny park - arboretum, jako rodzaj pomnika ku czci S. Czarnieckiego. W lipcu 1966 roku, odsłonięto skromną płaskorzeźbę hetmana, wytyczono alejki oraz posadzono pierwsze drzewa i krzewy w parku. O teren dba gmina.

W najbliższą niedzielę będziemy wspominać postać polskiego bohatera narodowego, który uwieczniony został w słowach polskiego hymnu. Hetman Stefan Czarniecki zapisał się w historii oręża i narodu. Żył przecież i walczył w burzliwych dla Rzeczypospolitej czasach, kiedy Rzeczypospolita targana konfliktami wewnętrznymi, musiała odpierać ataki najeźdźców.

Gdyby nie wspomniany już Zygmunt Fatyga, który ponad 40 lat pracował w Przedsiębiorstwie Komunikacji Samochodowej (zakładał tam związek zawodowy Solidarność) i jego pasje, Hetman nie przyciągałby do wsi tylu gości, turystów i patriotów. W kadencji 1990 - 1994 był radnym Rady Miejskiej we Włoszczowie i ławnikiem tutejszego Sądu Rejonowego. Choć musiał wychować pięcioro dzieci znajdował czas na gromadzenie pamiątek, organizację uroczystości i wydawnictwa. Włączył się w publikacje poświęcone hetmanowi, Czarncy i dziejom polskiego oręża oraz urządzanie Centrum Edukacji i Kultury w Czarncy dedykowane wodzowi. On też zadbał o to, by w Czarncy rodzinnej miejscowości hetmana, stanął pomnik dłuta profesora Mariana Koniecznego. 

Na organizację Dnia Hetmańskiego Gmina Włoszczowa przekazała 7 tys. zł.

Iwona Boratyn, rzecznik prasowy UG Włoszczowa